CPU (Central Processing Unit) kısaltmasıyla işlemci, ilk defa 1970’li yıllarda hayatımıza girdiğinden beri karmaşık işlemleri çözümleyerek hayatımızı kolaylaştırıyor. “Bilgisayarın” beyni tabirinin kullanıldığı işlemci, donanım teknolojilerindeki gelişmelerle boyut olarak küçülürken işlev olarak büyümeye devam ediyor. Peki, işlemci nedir, nasıl işlevlere sahiptir, çalışma sistemi nasıl? Soruların cevapları için yazımızın devamını okumalısınız.
Bilgisayarda yapılan her işlem algoritma mekanizmasıyla birlikte işlemciye aktarılıyor. Örneğin, klavyede herhangi bir tuşa bastığımızda komutumuzun gerçekleşmesi işlemci sayesinde oluyor. Dinlediğimiz müzik, işlemcinin özel bir yöntemle kodlanmış MP3 dosyaları açarak işlemesi ve gerekli veriyi ses kartına iletmesi sayesinde oluyor. İşlemcinin bilgisayar için en önemli donanım parçası olması, “bilgisayarın beyni” tabirine açıklık getiriyor.
İşlemci nedir?
Genel bir tanım olarak işlemciyi, data (veri) işleme, data akışını kontrol etme görevlerini yerine getiren elektronik aygıt olarak tanımlayabiliriz. İşlemci, kontrol sinyalleriyle sisteme bağlı tüm birimlerin çalışmasını düzenleyerek birimleri yönetiyor. İşlemcinin temelde 3 görevi bulunuyor: ALU (Arithmetic Logic Unit-Aritmetik Mantık Birimi) birimini kullanarak matematiksel ve mantıksal işlemleri yapmak, bellek bölgesindeki verilerin yerlerinin değiştirilmesini sağlamak, yazılı komutları gerçekleştirmek.
Elbette işlemcinin de çeşitleri var. Kasanın üzerine monte edilen dikdörtgen bir kart şeklindeki işlemciler slot tipi, anakarta takılan kare biçimindeki işlemciler ise soket tipi işlemci olarak adlandırılıyor. Slot tipi işlemciler artık üretilmiyor. Anakarta mandal ile tutturulan soket tipi işlemciler, alt yüzeylerinde birçok pin bulundurduğundan işlemci seçiminde ankarta uygunluk gözetilmesi gerekiyor.
İşlemci nasıl çalışır?
İşlemciler, makine dili olarak adlandırılan, 0 ve 1’lerden oluşan düşük seviyeli kodlama sistemi ile çalışıyor. İşlemci, komutları gerçekleştirebilmek, işlem yapabilmek için 2’lik sistemleri (10010011) kullanıyor. İşlemciye gelen sinyaller, milyonlarca transistörlerden geçiyor ve işlemci, sinyalleri temel matematiksel işlemlere dönüştürerek istediğimiz çıktıyı sunuyor.
İşlemcinin hızı
İşlemciler, çoğunlukla 0,25 mikron boyutunda üretiliyor. Mikron boyutunun kısalığı işlemcinin hızlı olmasını sağlıyor. Bilgisayarların içinde dahili bir saat bulunuyor. Bu saat, komutların düzenli bir biçimde yerine getirilmesi için işlemlerin hızını belirliyor ve donanım aygıtları arasında senkronizasyonu sağlıyor. Saatin hızlı olması daha fazla komutun yerine getirilmesi anlamına geliyor. 1 MHZ saniye 1 milyon saat döngüsü anlamına geliyor.
İşlemcinin hızı kullanıcının bilgisayarını hangi amaçla kullandığı doğrultusunda önem kazanıyor. Bilgisayarı arada bir yazı yazmak, fotoğrafları görüntülemek için kullanıyorsanız işlemci hızı hayati öneme sahip olmayacaktır. Bilgisayarınızı çok sayıda sekme açarak internette gezinmek, yüksek çözünürlüklü videolar izlemek, bilgisayar oyunları oynamak, tasarım yapmak veya internet yayını yapmak için kullanıyorsanız işlemci hızı ve çekirdek sayısına dikkat etmelisiniz. En yüksek çekirdek sayısı, saat hızı, işlem birimi ve tampon bellek miktarına sahip işlemciyi tercih ederek render işlemleriyle geçireceğiniz süreyi azaltabilir, yoğun işlerinizi çok daha hızlı bir şekilde tamamlayabilirsiniz.
